“Yüzyılın en iyi 100 romanından biri.” The Independent Kapağı ile bizleri büyük beklentiler içerisine sokan Iain Banks eseri korku – gerilim türünde kaleme alınmış bir roman. Küçük kardeşi şüpheli bir şekilde ölmüş, abisi ise akıl hastanesine gönderilmiş baş kahramanımız(!) Frank, hayat hikayesini bizlere kendi gözünden anlatıyor. Annesi küçükken ortadan kaybolmuş, babası ise en basit tabirle tuhaf bir insan. Görüldüğü üzere çok şanslı bir çocukluk geçiren karakterimiz sanırım 16 yaşında.
Kitap korku türünde olunca savunmasız olarak düşündüğümüz çocukların başrolde olması da hikayeyi biraz daha etkileyici kılıyor. Yazar dikkatleri üzerine çekmek için çizgiyi biraz daha ileri taşıyarak canlılara zarar vermek isteyen birisinin iğrençlikte hangi sınırları aşması gerektiğini hayal etmeye çalışmış. Çocukken karıncaları dövüştürmeye çalışmış güzel kardeşim sözüm sana değil, sen alınma. 🙂
Roman 12 bölüme ayrılmış ve benim gözümde 8. bölüme kadar olan kısım sıkıcı ve biraz tekdüze ilerliyor. 8. bölümün ismi kitabın da ismi olan eşekarısı fabrikasının ne oluğunun detaylı bir şekilde anlatıldığı kısım. Aynı zamanda yazarın hayal gücünü konuşturmaya başladığı bölüm olmuş. Ölüm fabrikası! Buraya kadar acaba bu kitabın nesi etkileyici diye düşündükten sonra birtakım cevaplar alabildim. 9. bölümde ise yazar hız kesmeyerek Frank’in abisinin neden akıl hastanesine düştüğünü detayları ile anlatıyor. Bu bölüm de yine 8. bölüm gibi, diğer bölümlere göre çok daha etkileyici ve edebi bir eserin psikolojik etkisini hissedebilmenizi sağlıyor.
Geriye dönüp baktığımda kitabın etkileyici yanları olsa da bir bütün olarak değerlendirmeye çalıştığımda bence biraz eksik kalmış. Kitabın finalini okuyup ne yazsam acaba diye düşünürken duygusal hafızamızın uzun vadeli etkilerden ziyade son hissettiğimiz duyguları hatırlamaya yetecek kadar kısa süreli olmaya yatkın olduğunu da tekrar gözlemledim. Umarım bunu spoiler olarak kabul etmezsiniz ama söylemden edemeyeceğim çarpıcı bir final ile bitirmeye çalışmak kesinlikle kitap hakkındaki düşünceleri daha olumlu tarafa çekiyor, eğer işe yaradıysa tabii. Yine de tavsiye etme konusuna yanaşmadığımı belirteyim.